Onderwijs is een bepalende factor in de levensloop van individuen. Het behaalde opleidingsniveau bepaalt niet alleen het soort werk dat je doet en het salaris dat je daarvoor krijgt, maar ook met wie je omgaat, waar je woont, met wie je trouwt, op wie je stemt, hoe gezond je bent en je mate van maatschappelijke participatie. Deze ontwikkeling resulteert in een sterke opwaartse druk in het onderwijs: we proberen massaal nog een niveautje hoger in de wacht te slepen. De zesjescultuur, waartegen onze minister-president enige jaren geleden nog ageerde, lijkt iets uit een ver verleden.
In deze lezing schets ik hoe ontwikkelingen in het onderwijs en de samenleving een wereldwijde onderwijscompetitie hebben aangewakkerd. Ik stel daarbij de vraag of ons onderwijsbestel nog wel voldoende is toegerust voor de 21e eeuwse schoolloopbaan. Welke paden biedt ons onderwijs aan en waarom? Waarom proberen leerlingen en ouders zich steeds vaker aan de geboden paden te ontworstelen, desnoods met behulp van bijlessen en examentrainingen? Sluit de routekaart van het Nederlandse onderwijs nog wel aan op de vereisten van de moderne samenleving?  Aan de hand van inzichten uit landenvergelijkend onderzoek en onderzoek naar Nederlandse schoolloopbanen in het bijzonder, worden knelpunten en oplossingsrichtingen in het Nederlandse onderwijsbestel verkend.