23rd century skills: lessen uit Star Trek

Star Trek: een science-fictionserie die de afgelopen 50 jaar onafgebroken wereldwijd op televisie is uitgezonden. De serie, die zich in de toekomst afspeelt heeft door de tijd heen een grote schare liefhebbers opgebouwd: ’trekkies’. De reden van de aanhoudende populariteit van Star Trek zit onder andere in het brede palet aan thema’s dat de serie behandeld. Economie, geschiedenis, rechtspraak, ethiek, filosofische vraagstukken: het zijn enkele voorbeelden van onderwerpen die in de serie aan bod komen. De serie is ook gewoon leuk, spannend, humoristisch, inspirerend, ambitieus, en soms baanbrekend.
In mijn workshop wil ik op twee relevante vragen ingaan. Ten eerste: welke rol spelen onderwijs en scholing in het Star Trek-universum. Hoe wordt over onderwijs gedacht? Welke vaardigheden worden van mensen verwacht in een samenleving waarin geld geen waarde meer heeft, oftewel: bestaat er zoiets als ’23rd century skills’? Welke spiegel houdt het Star Trek-universum ons in dit opzicht voor, en kunnen we er iets van leren over en voor ons 21e-eeuwse onderwijs? Ten tweede: op welke manier kun je de onderwerpen die in Star Trek aan de orde komen gebruiken in je eigen onderwijs? Verslaving, milieu, religie, natuurkunde, enzovoort: bij elk thema zou een Star Trek-aflevering het uitgangspunt kunnen vormen. Ik wil u aan de hand van voorbeelden duidelijk te maken hoe.
En ik hoop u, net als tijdens de vorige researchED’s, enigszins te vermaken tussen het stevige onderwijsonderzoek door.

Trap er niet in!

Voetbal en onderwijs lijken wel een beetje op elkaar: vanaf de zijlijn regent het adviezen over hoe het beter kan in het veld. Het onderwijs bevindt zich dan ook in een treurige staat, zeggen sommigen. Het roer moet om, alles moet anders, want in een steeds sneller veranderende wereld dreigen scholen steeds meer uit de pas te lopen met de realiteit.

U kent deze woorden wel, ze komen regelmatig langs via allerlei media. En tijdens kleine en grote conferenties, lezingen, en bovenal bij verschillende enorm populaire ‘TED talks’ en Youtube-video’s. Sommige experts weten heel goed wat scholen allemaal moeten toevoegen aan hun lesprogramma. Anderen benadrukken allerlei zaken waarin docenten hopeloos tekortschieten. En weer anderen bekritiseren het onderwijs zelf: van de hokjesgeest en de cijfergekte, tot de school die het kind elke lust tot zelfredzaamheid ontneemt. Je zou er moedeloos van kunnen worden. Maar is dat terecht? Ik denk dat het wel meevalt, en dat de overtuigingskracht van dergelijke praatjes vooral schuilt in het gebruik van retorische middelen. Al een aantal jaar probeer ik die praatjes-voor-de vaak door te prikken, en ik wil u laten zien en ervaren om welke middelen het dan gaat. Ik presenteer adviezen waaraan u veel kunt hebben als u weer eens wordt geconfronteerd met de zoveelste onderwijsroeptoeter. Het eerste krijgt u alvast: trap er niet in!

Het leven van een loser scepticus

Er wordt veel over onderwijs gezegd, en nog meer over hoe onderwijs beter kan en moet. Scholen en leraren worden overspoeld door inzichten en visies afkomstig van zowel outsiders als insiders. Onderwijskundigen bevinden zich zowel buiten als binnen de lijnen van het speelveld: soms roepen zij vanaf de zijlijn, en soms lopen ze hopeloos in de weg. Onderwijswetenschap heeft het onderwijsveld veel te bieden, maar het is niet makkelijk om onderscheid te maken tussen tussen goed gefundeerde uitspraken en onderwijskwakzalverij (of ‘eduquack’). In deze workshop gaan we bekijken hoe een sceptische blik op ‘nieuwe’ ideeën over onderwijs daarbij kan helpen. U kunt daarbij onder andere ervaren hoe wij te werk zijn gegaan (en nog steeds gaan) bij de totstandkoming van ons boek over onderwijsmythes. Het doel is dat u zich een sceptische bril laat aanmeten waar u hopelijk lang plezier van hebt. En verder komen ook aasgieren, Darth Vader, zombies, en Helen Parkhurst langs.